De situatie is "uitzonderlijk slecht". Het wordt een "beproeving".
We hebben "elkaar echt nodig". Want "gratis geld bestaat niet".

Premier Jan Peter Balkenende ging dinsdagmorgen geen cliché uit de weg, om te
schetsen hoe beroerd de Nederlandse conjunctuur er voor staat. De verwachte
krimp van 3,5 procent – het slechtste cijfer sinds 1931 – geeft geen enkele
reden voor optimisme. De werkloosheid loopt enorm op, naar misschien wel
800.000 eind 2010. Dat cijfer is "het meest pijnlijke aspect van de
crisis", zei de premier.

Nu niet bezuinigen
Wat kan het kabinet doen? Zeer weinig. Pappen en nathouden, en vooral
proberen de zaak niet erger te maken dan die al is. Dat betekent concreet:
niet luisteren naar de CDA-Kamerfractie, die de afgelopen weken vast wilde
houden aan de strenge begrotingsafspraken uit het regeerakkoord. Nu
bezuinigen maakt de recessie alleen maar dieper. Bovendien: hoe hard het
kabinet ook bezuinigt, het zal nooit lukken om het financieringstekort onder
de afgesproken 2 procent te krijgen.

Volgens het Centraal Planbureau loopt dat tekort dit jaar op naar bijna 3
procent en in 2010 naar 5,4 procent (zie:
IN BEELD: Tekort loopt op
).

Balkenende zal zijn calvinistische reflexen moeten onderdrukken, en dat tekort
gewoon laten oplopen. Dat mag van Europa. Het Stabiliteitspact schrijft
weliswaar een maximaal tekort van 3 procent voor, maar in de kleine
lettertjes staat dat in geval van ‘buitengewone omstandigheden’ het tekort
tijdelijk hoger mag zijn. Economische krimp kwalificeert als zo’n bijzondere
omstandigheid.

Het kabinet moet dan nog wel aantonen dat de overschrijding inderdaad
tijdelijk zal zijn. En daar wringt de schoen. In 2009 en 2010 mag het tekort
oplopen, maar daarna zijn pijnlijke maatregelen nodig.

Alle impopulaire maatregelen
Zeer pijnlijke maatregelen. Balkenende moet een gruwelpakket van toekomstige
bezuinigingen, lastenverzwaringen en structurele aanpassingen opstellen, om
de begroting op middenlange termijn weer op orde te krijgen.

Dat pakket bestaat uit zo ongeveer alle impopulaire maatregelen die de Haagse
politiek de afgelopen tien jaar telkens niet durfde te nemen. Hervorming van
de arbeidsmarkt, versoberen van het staatspensioen, verminderen van de
hypotheekrenteaftrek, schrappen van de aanrechtsubsidie, een rem op
zorguitgaven en op termijn radicaal snijden in het ambtenarenapparaat. Het
moet al jaren, maar nu is de noodzaak groter dan ooit.

Verder zullen alle incidentele uitgaven die voor de komende jaren gepland
staan, opnieuw tegen het licht moeten worden gehouden. Het is nu geen tijd
voor begrotingsfeestjes. Stel de aankoop van nieuwe straaljagers voor
Defensie uit (of af). Geen 100 miljoen extra voor de publieke omroep, zoals
in het regeerakkoord is afgesproken. Geen 100 miljoen extra voor monumenten.
En is die 2,5 miljard extra voor ‘Sociale Samenhang’ echt helemaal nodig?

Flexwerkers vliegen er uit
Wat kan Balkenende nog meer doen? Hij zal willen proberen om het oplopen van
de werkloosheid af te remmen. Daarvoor moet er een pact komen tussen
werknemers met een vast en een flexibel contract. Een nieuw Akkoord van
Wassenaar.

De flexwerkers (vaak jong, vaak vrouw, vaak allochtoon) vliegen er op dit
moment als eerste uit. Terwijl de mensen met een vast contract (man, oud,
autochtoon) blijven zitten en dit jaar zelfs een forse stijging van het
cao-loon tegemoet mogen zien.

Dat is niet alleen onrechtvaardig, maar op langere termijn ook bijzonder
slecht voor de economie, en dus voor de toekomstige begrotingen. Juist de
jonge mensen moeten nu werkervaring opdoen en hun kennis scherpen. Zij
moeten straks de AOW van de oude mannen betalen.

Daarom moet radicale loonmatiging onderdeel zijn van het gruwelpakket van
Balkenende. Iedereen met een vast contract levert fors in, zodat zoveel
mogelijk jonge flexwerkers aan het werk blijven.

Confrontatie aangaan
Dat vraagt een nationaal actieplan dat vakbonden en werkgevers mede
ondertekenen. Pech is dat FNV-voorzitter Agnes Jongerius dit jaar herkozen
moet worden door haar (vooral oude en mannelijke) achterban. Loonmatiging is
geen populaire verkiezingsleus binnen de vakbond.

Balkenende zal daarom al het gezag van het premierschap in de strijd moeten
gooien en binnenskamers de confrontatie met de sociale partners moeten
aangaan. Geen loonmatiging voor vaste krachten? Dan ook geen sociale
plannen, arbeidstijdverkorting of andere hulp van de overheid meer. Dat is
keihard, maar is dan ook keihard nodig.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl